Ο αυτισμός είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή και εντάσσεται στην κατηγορία των διάχυτων αναπτυξιακών διαταραχών. Υπάρχει από τη γέννηση του παιδιού και χαρακτηρίζεται από σοβαρά ελλείμματα σε πολλούς τομείς της ανάπτυξης. Περιλαμβάνει ελλείμματα στις κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, αισθητηριακές δυσλειτουργίες, προβλήματα στη συμπεριφορά και τις συναισθηματικές εκδηλώσεις. 

Η διάγνωση του αυτισμού θα πρέπει να γίνεται από διεπιστημονική ομάδα η οποία περιλαμβάνει ψυχίατρο, αναπτυξιολόγο παιδίατρο, ψυχολόγο, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή και κοινωνικό λειτουργό ή επισκέπτη υγείας.

Είναι μια ισόβια κατάσταση η οποία όμως μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά σε σχέση πάντα με τη βαρύτητα και τη μορφή της κάθε περίπτωσης. Πλήρης αποκατάσταση δεν μπορεί να υπάρξει. Σημαντικό ρόλο παίζει η πρώιμη παρέμβαση καθώς και η επιλογή του θεραπευτικού προγράμματοςΌσο νωρίτερα ξεκινάει η παρέμβαση τόσο αποτελεσματικότερη θα είναι η θεραπεία. Η θεραπεία προσαρμόζεται στις εκάστοτε ανάγκες του παιδιού. 

Βασικός στόχος του θεραπευτικού προγράμματος είναι η ανάπτυξη της επικοινωνίας, της κοινωνικότηταςκαι αργότερα η αντιμετώπιση γλωσσικών ή μαθησιακών δυσκολιών εάν προκύψουν κατά την πορεία του θεραπευτικού προγράμματος. Σε κάποιες περιπτώσεις η λεκτική επικοινωνία είναι ο κύριος στόχος ενώ σε άλλες περιπτώσεις όταν δεν μπορεί να υπάρξει ομιλία στόχος είναι η επικοινωνία μέσω εναλλακτικών συστημάτων όπως επικοινωνία με εικόνες, χειρονομίες, πίνακες επικοινωνίας κ.α.

Οι γονείς θα πρέπει να εμπλέκονται σε όλη τη διαδικασία του προγράμματος παρέμβασης για να εξοικειωθούν με τα διάφορα εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας. Τα πιο γνωστά είναι το TEACCHPECSABAMAKATON ή και συνδυασμός αυτών ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες της κάθε περίπτωσης. 

Η κλινική εικόνα του αυτισμού είναι ανομοιογενή γιατί τα συμπτώματα εμφανίζονται σε διαφορετική συχνότητα και μορφή από άτομο σε άτομο (φάσμα του αυτισμού). Τα συμπτώματα είναι ποικιλόμορφα και μπορεί να εμφανίζονται νωρίς, από την βρεφική ηλικία είτε κατά την ανάπτυξη στη νηπιακή ηλικία. 

 

Ανησυχητικά σημάδια στη συμπεριφορά των παιδιών κατά τη βρεφική ηλικία

Έως 3-4 μηνών

  • Δεν χαμογελούν όταν ακούν τη φωνή των γονιών

  • Δεν παρατηρούν με ενδιαφέρον πρόσωπα και αντικείμενα

  • Δεν γυρνούν το κεφάλι σε ήχους

 

Έως 7 μηνών

  • Δεν ανταποκρίνονται στα συναισθήματα των άλλων

  • Δεν τους αρέσει το παιχνίδι πρόσωπο με πρόσωπο

  • Δεν γυρνούν στο όνομά τους 

  • Δεν δείχνουν την ευχαρίστηση ή τη δυσαρέσκειά τους κάνοντας διάφορα φωνήματα

 

Έως 1οςέτους 

  • Δεν μιμούνται ήχους και δεν δείχνουν ενδιαφέρον για το κοινωνικό παιχνίδι (κου κου τζα)

  • Δεν εξερευνούν τα αντικείμενα και δεν ψάχνουν μισοκρυμμένα αντικείμενα

  • Δεν παράγουν ήχους με εναλλαγές στον τόνο της φωνής τους

  • Δεν γυρνούν όταν τους μιλάνε ή φωνάζουν το όνομά τους

 

Έως 2 ετών

  • Δεν μιμούνται τη συμπεριφορά των άλλων και δε φαίνεται να χαίρονται όταν παίζουν και συναναστρέφονται με παιδιά της ηλικίας τους

  • Δεν κατανοούν αρκετές λέξεις και δυσκολεύονται να ονομάσουν αντικείμενα από εικόνες

  • Δυσκολεύονται να ακολουθήσουν οδηγίες και συντάξουν προτάσεις δύο λέξεων

  • Δυσκολεύονται στο να κάνουν προσποιητό παιχνίδι δηλαδή ότι μαγειρεύουν, οδηγούν φανταστικό αυτοκίνητο κ.α.

  • Δεν δημιουργούν κατηγορίες με βάση το χρώμα και το σχήμα

 

Πιθανά συμπτώματα στην παιδική ηλικία

Στην κοινωνική επικοινωνία

  • Καθυστέρηση της ανάπτυξης του λόγου και σε ορισμένες περιπτώσεις ο λόγος δεν αναπτύσσεται καθόλου

  • Δεν δείχνουν ενδιαφέρον στην επικοινωνία και δυσκολία στο να κατανοήσουν τον τρόπο ομιλίας των άλλων

  • Μπορεί να μιλούν μονολεκτικά ή κάποιες φορές να ηχολαλούν (επανάληψη λέξεων ή φράσεων που ακούει από κάποιον άλλο)

  • Η προσωδία (μελωδικότητα της φωνής) είναι μονότονη και η ομιλία μηχανική

  • Απουσία εξωλεκτικών στοιχείων όπως χειρονομίες μορφασμοί, κινήσεις

  • Αδυναμία κατανόησης των μεταφορών, του χιούμορ και των ιδιωματισμών της γλώσσας 

Στην κοινωνική ζωή

  • Υπάρχουν δυσκολίες στην ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων 

  • Αποφεύγουν την βλεμματική επαφή

  • Έχουν δυσκολίες στο να κατανοήσουν τα αισθήματα και τις προθέσεις των άλλων

  • Έχουν δυσκολίες στο να εκφράσουν τα δικά τους αισθήματα

Στη συμπεριφορά

  • Μπορεί να υπάρχουν εκρήξεις θυμού και αυτοτραυματισμοί

  • Υπάρχει έντονη αντίσταση και αντίδραση στην αλλαγή

  • Δείχνουν να μην έχουν αίσθηση του κινδύνου

  • Έχουν περιορισμένα ενδιαφέροντα, κάποιες φορές με εμμονική προσκόλληση σε αυτά

  • Υπάρχουν επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και στερεότυπες αντιδράσεις (π.χ. λίκνισμα κορμού, πετάρισμα χεριών κ.α.)